De stroomvoorziening in een klinische omgeving is van levensbelang en de rol van stroomkwaliteit werd dan ook in 1995 al onderschreven [1]. In opdracht van het Streekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) te Winterswijk is onderzocht wat de invloed is van de stroomvoorziening op de continuïteit van een medische ingreep op de OK. Deze analyse is toegepast op de kritische processen rondom minimaal invasieve galblaasverwijdering. Dit artikel is geschreven, omdat in het onderzoekpunten naar voren kwamen die breder toepasbaar zijn en ook voor andere ziekenhuizen nuttig kunnen zijn.
Inleiding
De stroomvoorziening in een ziekenhuis is een complex proces waarbij vele factoren van belang zijn.
Met behulp van de uitgevoerde analyse is gekeken welke risico’s er aanwezig zijn in het huidige proces en wat de oorzaken zijn van deze risico’s. Vervolgens zijn voor de gevonden risico’s verbetermaatregelen voorgesteld, in de vorm van zowel technische, medische als organisatorische maatregelen.
Methode
De methode die voor de risico analyse gehanteerd werd is de Zandloper methode [2]. Deze methode is bedoeld om de prospectieve risicoanalyses, zoals beschreven in de NVZ praktijkgids Risico Management Medische Technologie [3], te implementeren. In deze methode zijn verschillende aspecten van andere methodes, waaronder de HFMEA [4] terug te vinden.
Om een volledige analyse te kunnen doen én om binnen alle organisatie onderdelen zo veel mogelijk bewustzijn van de risico’s te creëren, is een integrale aanpak gekozen. Er is een team samengesteld, waarin alle relevante professionals waren afgevaardigd. Zowel het hoofd van de OK, een OK-assistent, een chirurg, een anesthesist, als vanuit de technische kant een elektrotechnicus, een medisch technicus, het hoofd Zorgtechnologie, en het hoofd Facilitair Bedrijf zijn van begin tot eind betrokken geweest bij de analyse en het opstellen van de maatregelen.
Literatuuronderzoek
Om de bestaande kennis over het probleem boven water te krijgen is allereerst gezocht in wetenschappelijke literatuur. Hierin is gezocht naar bekende problemen en is bekeken wat de huidige maatregelen zijn om deze problemen te identificeren en aan te pakken. Daarnaast is gezocht naar onderzoeken die de stroomkwaliteit in ziekenhuizen en de toleranties daarvoor bij medische apparatuur hebben beschreven.
Risicoanalyse
Gebreken in de stroomkwaliteit kunnen op verschillende niveaus in het stroomnetwerk van het ziekenhuis problemen opleveren. Op de eerste plaats staat stroomuitval en de daaropvolgende overschakeling naar noodstroom. Verder in het netwerk kunnen spanningspieken en –dalen optreden. Deze drie events zijn door het team gedefinieerd als ‘kritische events’. Aan de hand van deze events zijn vervolgens met de betrokken professionals de oorzaken hiervan (meestal technisch) en de gevolgen voor de medische technologie en de gevolgen voor het hoofdproces (meestal medisch) in kaart gebracht. Dit is schematisch in beeld gebracht in figuur 1. In de uitgevoerde analyse was het hoofdproces zoals beschreven de minimaal invasieve galblaasverwijdering.
Maatregel 1: Borging van juiste bescherming van apparatuur door beveiligingen in stroomnet
In technisch opzicht is gebleken dat niet voor lief kan worden genomen dat de geleverde stroomkwaliteit te allen tijde stabiel is. Omdat in een ziekenhuis omgeving alle mogelijke risico’s moeten worden meegenomen, zijn hierin ook de buitengewone situaties in acht genomen. Er moet voor deze gevallen bekeken worden wat de toleranties van de apparatuur, in alle relevante veranderlijke parameters, zijn. Daarnaast is het van belang om te weten in hoeverre de beveiligingen van het stroomnet de apparatuur beschermen.
Maatregel 2: Stroomkwaliteitstoleranties die passen bij het stroomnet in programma’s van eisen
In de literatuur werd een belangrijk aandachtspunt gevonden. Het is namelijk van belang dat fabrikanten de toleranties van hun apparatuur ten opzichte van de stroomkwaliteit testen en doorgeven aan de ziekenhuizen [5]. Dit is helaas nodig omdat de Europese Norm (EN) voor de kwaliteit van stroomvoorziening niet voldoet aan de normen die gesteld worden aan de elektrische toleranties van medische apparatuur [6].
Bij de aanschaf van nieuwe apparatuur zal daarom extra informatie over de stroomkwaliteitstoleranties, buiten de vastgestelde normen, moeten worden meegenomen in het programma van eisen. Op deze manier hoeft er door het ziekenhuis geen eigen tijd besteed te worden aan een probleem wat bij de fabrikant hoort te liggen. Voor de huidige apparatuur waarbij ernstige consequenties kunnen optreden, is het belangrijk om de toleranties te weten, of zo nodig uit te zoeken.
Maatregel 3: Bewustzijn van risico’s in stroomvoorziening bij techniek
Tijdens het onderzoek is gebleken dat informatie betreffende de kwaliteit van de stroomvoorziening niet eenvoudig beschikbaar is in ziekenhuizen. Naast het feit dat van een aantal parameters binnen ziekenhuizen geen metingen worden bijgehouden, is het ook lastig om informatie over de kans, oorzaken en technische gevolgen (spanningspieken, e.d.) van bijvoorbeeld stroomuitval te verkrijgen.
Het is goed om als technicus stil te staan bij de kwaliteit van de stroomvoorziening. Dit betreft naast de standaardsituaties ook de momenten van stroomuitval, of overschakeling op noodstroom. Aan de hand van de eventuele gevolgen, zowel medisch als technisch, kan dan bekeken worden of er extra maatregelen nodig zijn.
Maatregel 4: Bewustzijn van risico’s in stroomvoorziening bij zorg
De gevolgen voor de medische processen moeten bekend zijn bij het betrokken medisch personeel. Uit de interviews is gebleken dat het medisch personeel zich niet altijd volledig bewust was van de gevolgen voor de medische apparatuur, die een gebrekkige stroomkwaliteit kan veroorzaken. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zij niet direct vervolgstappen paraat hebben in het geval van, bijvoorbeeld, stroomuitval. Het gaat hierbij dan met name om het (al dan niet aangepast) voortzetten van de medische ingreep, afhankelijk van de fase waarin de ingreep zich bevindt. Deze fases kunnen het best worden bepaald aan de hand van de medische apparatuur die wordt gebruikt. De op basis van de risicoanalyse opgestelde protocollen waarin de vervolgstappen bij stroomuitval per fase van een operatie zijn vastgelegd, zal bijdragen aan de veiligheid voor de patiënt. Een voorbeeld voor een dergelijk protocol staat weergegeven in Figuur 2.
Figuur 1
Algemene conclusies
Op het gebied van stroomkwaliteit zijn ziekenhuizen al ver gevorderd met het inperken van de risico’s.
Risico’s kunnen deels worden voorkomen door in ziekenhuizen op technisch ondersteunend vlak de kennis over stroomkwaliteit, de beveiliging daarvoor en de gevolgen daarvan te verhogen. Tevens blijkt dat sommige ingrijpende gevolgen van gebreken in stroomkwaliteit bij het medisch personeel van de ziekenhuizen nog onvoldoende bekend zijn. Risico’s kunnen dan ook worden beperkt door het bewustzijn bij deze professionals te verhogen.
Door in het integrale proces van risicoanalyse de technische risico’s met betrokken zorgprofessionals en de medische gevolgen met techniekprofessionals te bespreken wordt het bewustzijn aan beide kanten verhoogt. Tevens zijn hierdoor vooraf afspraken te maken over hoe om te gaan in noodsituaties en kunnen gezamenlijk voorstellen voor risico- en/of schadebeperkende maatregelen worden opgesteld. Het protocol in figuur 2 is een goed template voor afspraken over noodsituaties.
De integrale aanpak werd door alle betrokkenen als zeer positief ervaren en heeft binnen het SKB gezorgd voor een complete en breed gedragen risicoanalyse, dus wordt sterk aanbevolen.
Referenties
[1] J Leger, Power quality for medical electronics taking charge of the electrical environment. Engineering in Medicine and Biology Magazine, IEEE 1995, pp. 675–676
[2] SE Vaartjes et al, Risicoanalyse brandgevaar OK – van model tot toepassing. FMT Gezondheidszorg 2008, pp. 1–11
[3] VMS-Zorg Praktijkgids Prospectieve Risico-Inventarisatie (PRI) 2012
[4] J DeRosier et al, Using health care Failure Mode and Effect Analysis: the VA National Center for Patient Safety’s prospective risk analysis system. The Joint Commission Journal On Quality Improvement 2002, pp. 248–26
[5] E Hanada et al, Investigations of the Quality of Hospital Electric Power Supply and the Tolerance of Medical Electric Devices to Voltage Dips. Journal of Medical Systems 2007, pp. 219–223
[6] M Buzdugan et al, An electrical power quality problem in an emergency unit from a hospital, SPEEDAM 2010, pp. 251–256
