Vaatchirurgen kunnen dankzij een nieuwe meetmethode in de toekomst mogelijk beter voorspellen of patiënten met een verwijde buikslagader preventief moeten worden geopereerd. Een zogeheten aneurysma kan scheuren en dat is vaak dodelijk. Dat risico kan wellicht beter in kaart worden gebracht door met behulp van 3D-echografie de spanning op en de elasticiteit van de vaatwand te meten.
Relevant en risicovol
Dat blijkt uit onderzoek van biomedisch ingenieur Emiel van Disseldorp, die donderdag promoveert aan de Technische Universiteit Eindhoven.Zijn onderzoeksresultaten zijn relevant nu de Gezondheidsraad zich buigt over de vraag of het wenselijk is om een bevolkingsonderzoek te doen naar aneurysma’s van de buikslagader. Die aandoening doet zich voor bij 3 tot 5 procent van de mannen en 1 à 2 procent van de vrouwen boven de 65, vaak zonder dat zij het weten.
Een verwijding van de slagader geeft meestal geen klachten, totdat het bloedvat openbarst. Dan kan alleen een spoedoperatie de patiënt nog redden, maar voor 80 procent komt die te laat. In 2017 stierven in Nederland 250 mensen aan de gevolgen van een gebarsten aneurysma. Het werkelijke aantal is waarschijnlijk dubbel zo hoog, omdat de diagnose vaak wordt gemist.
Een aneurysma van de buikaorta wordt vaak bij toeval ontdekt als om een andere reden een foto of scan van de buik wordt gemaakt. Patiënten worden dan ieder halfjaar gecontroleerd. Als de diameter van de slagader groter is dan 5,5 centimeter of als het bloedvat snel wijder wordt, volgt een operatie. Maar die voorspellingen zijn lang niet altijd accuraat. Uit onderzoek blijkt dat een kwart van alle patiënten onnodig wordt geopereerd omdat het aneurysma stabiel was. Bij 2 tot 10 procent scheurt het aneurysma terwijl zij nog niet aan de criteria voor een operatie voldoen.
Sterkte van de wand
Probleem is dat bij de inschatting van een mogelijke scheur een belangrijk criterium niet wordt meegenomen: de sterkte van de wand. Die kon tot nu toe alleen maar worden gemeten door aan een stukje slagaderwand te trekken, verduidelijkt hoogleraar vaatchirurgie Jan Blankensteijn (Amsterdam UMC), die niet betrokken is bij de studie. ‘Maar ja, hoe kom je aan zo’n stukje?’ Van Disseldorp ging in zijn promotie-onderzoek op zoek naar een oplossing. Volgens biomechanische principes, vertelt hij, moeten elasticiteit en spanning een belangrijke rol spelen bij de kans op een breuk. Een aneurysma scheurt niet omdat de diameter groter wordt, maar omdat de spanning in de vaatwand te ver oploopt en de wand niet elastisch genoeg is om dat op te vangen. Hij ontwikkelde een methode om beide variabelen te meten met behulp van 3D-echografie en deed daarna in het Catharina Ziekenhuis onderzoek bij zeventig patiënten die hij ruim drie jaar volgde.
Vlak voordat de slagader snel wijder wordt, zo blijkt daaruit, verandert de stijfheid van de wand. Dat kan een belangrijk signaal zijn, denkt Van Disseldorp, om patiënten die risico lopen vroegtijdig in beeld te krijgen.
Al jaren een discussie
Over de wenselijkheid van een landelijke screening bestaat al jaren discussie. Het percentage patiënten onder de bevolking lijkt te dalen, vooral doordat er minder wordt gerookt. Onderzoek wijst uit dat tussen de honderd en vijfhonderd 65-plussers moeten worden gescreend om na 13 tot 15 jaar een sterfgeval te voorkomen. Als nauwkeuriger kan worden voorspeld welke patiënten preventief moeten worden geopereerd, kan een bevolkingsonderzoek wellicht effectief zijn. ‘Het gebruik van echo is niet belastend, veilig, eenvoudig, overal beschikbaar en relatief goedkoop’, reageert Blankensteijn, ‘en daarmee zeer aantrekkelijk voor gebruik bij een screening’.
Of met de nieuwe methode de risico’s op een scheur beter kunnen worden voorspeld, is nog niet aangetoond, zegt hij. De bevindingen zijn volgens hem wel zo veelbelovend dat verder onderzoek belangrijk is. De komende jaren worden meer patiënten bij het onderzoek betrokken, en worden ze langer gevolgd, zegt Van Disseldorp.
Oorspronkelijke auteur: Ellen de Visser. Publicatiedatum: 9 januari 2019, de Volkskrant.
