Hygiëne van ICT apparatuur in ziekenhuizen

Het toetsenbord, tablets en smartphones zijn een bron van micro-organismen. Indien deze apparatuur pathogene (ziekteverwekkende) micro-organismen bevat kan het bij overdracht een potentieel risico vormen voor de gezondheid van patiënten. De hygiëne van ICT-apparatuur in ziekenhuizen is daarmee een absolute must.

Hygiëne van ICT-apparatuur in de Nederlandse ziekenhuizen

Het gebruik van ICT-apparatuur in de Nederlandse ziekenhuizen neemt nog altijd toe. De zogeheten Computer On Wheels (COW’s) zijn niet meer weg te denken. Ook tablets en smartphones worden steeds vaker ingezet om het kernproces, zorg dragen voor de gezondheid van de patiënten, efficiënter te maken. Daarentegen kan deze apparatuur bij gebrek aan goede hygiëne een risico vormen voor de patiëntveiligheid.

De staat van hygiëne van de ICT-apparatuur in ziekenhuizen is niet optimaal. Dit blijkt uit een onderzoek dat door verschillende deskundigen infectiepreventie is uitgevoerd. Aan het onderzoek hebben 68 personen deelgenomen. Ruim 60% van de respondenten gaf aan dat de ICT-apparatuur binnen hun organisatie wel wordt schoongemaakt, 40% gaf aan dit niet te doen. Hoewel een aantal respondenten de apparatuur dus wel schoon maakt, blijkt dat het overgrote deel van het totale aantal deelnemers aan het onderzoek (64%) de ICT-apparatuur binnen hun organisatie niet schoon genoeg vindt. Van de respondenten gaf 34 % zelfs aan dat de hygiëne van de ICT-apparatuur aan verbetering toe is.

Beleid

Een verklaring voor het gebrek aan hygiëne kan zijn dat er intern geen concreet beleid beschikbaar is voor het schoonmaken van de apparatuur. Hierdoor gebeurt het niet- of niet structureel. Daarnaast wordt het schoonmaken van de ICT-apparatuur over het algemeen toegevoegd aan het takenpakket van verpleegkundigen. Zij dienen zich echter juist te focussen op de zorg voor de gezondheid van patiënten. Hierdoor komt het schoonmaken van de apparatuur al snel op de tweede plaats.

Uit het onderzoek blijkt tevens dat er onduidelijkheid heerst over geschikte schoonmaakmethoden die de hygiëne van de apparatuur kunnen waarborgen. De beeldschermen van tablets en smartphones zorgen voor diverse problemen op het gebied van hygiëne. In de handleiding van een bekende tabletcomputer staat vermeld dat het beeldscherm niet in contact mag komen met alcohol of chloor. Hiermee wordt desinfectie van de apparatuur al snel uitgesloten. Ook efficiëntie blijkt een obstakel te zijn; een toetsenbord bevat ruim 100 toetsen en het grondig reinigen hiervan neemt veel tijd in beslag.

In ziekenhuizen zijn de deskundigen infectiepreventie verantwoordelijk voor het beleid omtrent hygiëne en infectiepreventie. Zij vertalen dit in protocollen zodat het ziekenhuispersoneel het beleid kan nastreven. Omdat er over de hygiëne van ICT-apparatuur nog veel onduidelijkheden zijn wordt vanuit de Stichting Werkgroep Infectiepreventie meer duidelijkheid gewenst.

De Stichting Werkgroep Infectiepreventie (WIP)

De Stichting Werkgroep Infectiepreventie stelt landelijke hygiënerichtlijnen op voor de preventie van infecties in onder andere ziekenhuizen met als doel richting te geven aan het handelen in de praktijk. Ziekenhuizen kunnen de richtlijnen gebruiken als uitgangspunt voor het vaststellen van hun beleid op dit gebied. Met betrekking tot de hygiëne van ICT-apparatuur heeft de Stichting WIP op dit moment nog geen concrete richtlijnen ontwikkeld. In 2011 is een artikel verschenen waarin Ingrid Spijkerman, arts microbiologie en directeur van de Stichting WIP het volgende over dit onderwerp schrijft:

‘’Op dit moment zijn er geen richtlijnen voor het gebruik van smartphones en tabletcomputers in ziekenhuizen. Ze vormen hierdoor in theorie een risico voor het besmetten van de patiënten. In ziekenhuizen geldt dat alle instrumenten die van patiënt naar patiënt gaan en gebruikt worden door artsen een risico vormen. Om ziekenhuisinfecties door (resistente) bacteriën te voorkomen moeten ziekenhuizen die instrumenten desinfecteren. En daar zit het probleem. Om te desinfecteren wordt vaak alcohol of chloor gebruikt. Het lijkt me voor de schermen van tabletcomputers en smartphones problematisch om zulke middelen te gebruiken bij het schoonmaken. Maar bij niet desinfecteren vormen de apparaten een mogelijk gevaar voor de patiënten’’.

Uit bovenstaand citaat blijkt dat de Stichting WIP tevens tegen knelpunten aanloopt op het gebied van geschikte schoonmaakmethoden. Daarnaast heeft de stichting al eens aangegeven dat voor er een eventuele richtlijn komt eerst onderzocht moet worden om welke mogelijke micro-organismen het gaat en wat daar de consequenties van zijn. Op basis van deze uitspraak kan worden vastgesteld dat Nederland achterloopt op dit gebied ten opzichte van andere landen. In bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Turkije, Italië en het Verenigd koninkrijk zijn al diverse onderzoeken verricht naar de hygiëne van ICT-apparatuur in ziekenhuizen.

Onderzoeken hygiëne ICT-apparatuur ziekenhuizen (buitenland)

Een belangrijk gegeven dat voortvloeit uit de verschillende onderzoeken, is dat de ICT-apparatuur in ziekenhuizen in het algemeen besmet is met pathogene micro-organismen. Figuur 1 toont een aantal onderzoeken die op dit onderwerp nader ingaan.

Naast de uitkomsten uit figuur 1 is onlangs onderzoek gedaan door onder andere microbioloog Padma Srikanth, waarbij de hygiëne van toetsenborden in ziekenhuizen werd vergeleken met die uit niet-ziekenhuizen. In 2008 is al door Peter Wilson, microbioloog aan het University College London Hospital aangetoond dat het slecht is gesteld met de hygiëne van toetsenborden in de bedrijvensector. Volgens het recent gepubliceerde onderzoek is de hygiëne van toetsenborden in ziekenhuizen nog minder goed dan bij bedrijven in andere sectoren. Figuur 2 toont de resultaten van het onderzoek.

Bewustwording

Het blijkt dat Nederlandse ziekenhuizen zich wel degelijk bezig houden met het onderwerp hygiëne en automatiseringsapparatuur, maar er ontbreekt transparantie. Als de beschikbare informatie over de hygiëne van ICT-apparatuur in de ziekenhuizen openbaar zou worden gemaakt, zou de Stichting WIP beter in staat gesteld zijn om richtlijnen te ontwikkelen.

Een ziekenhuismedewerker vertelt: ‘’In het kader van de veiligheidsweek hebben wij een aantal kweken gemaakt van o.a. toetsenborden en telefoons (smartphones). Hieruit kwam naar voren dat de telefoon behoorlijk- en het toetsenbord zwaar bevuild waren (inclusief schimmel). Hetzelfde gold overigens ook voor de liftknoppen’’

Een duidelijk beleid op dit gebied is de basis. Door de toenemende ICT-ontwikklingen zal dit onderwerp steeds vaker besproken worden. Uiteindelijk gaat het erom dat men bewust wordt van het probleem. De onderzoeken uit het buitenland tonen aan dat toetsenborden, tablets en smartphones een bron van pathogene micro-organismen zijn. Het gaat er dan ook niet zo zeer om hoe het wordt schoongemaakt maar dat het ook daadwerkelijk structureel gebeurt. Een onderzoek naar de alternatieven voor alcohol en chloor om de beeldschermen van tablets en smartphones te desinfecteren zou wel op zijn plaats zijn. Wellicht dat leveranciers van de ICT-apparatuur of specialisten op het gebied van schoonmaakproducten hierin iets kunnen gaan betekenen?

Referenties

[1] I Krediet et al, IT- ontwikkelingen in de Nederlandse ziekenhuizen 2011, Windesheim.
[2] B Bareman B, Risico’s op infecties door Ipad in ziekenhuis 2011, Webwereld
[3] Onderzoek hygiëne smartphone en tablet nodig, 2011, Reactie Nursing
[4] S Bures et al, Computer keyboards and faucet handles as reservoirs of nosocomial pathogens in the intensive care unit. American Journal of Infection Control, pp. 465-70
[5] B Hartmann et al, Computer keyboard and mouse as reservoir of pathogens in an intensive care unit. J Clin Monit Comput 2004, pp. 7-12
[6] WA Rutala et al, Bacterial contamination of keyboards: efficacy and functional impact of disinfectants. Infect Control Hosp Epidemiol, 2006, pp. 372-377
[7] AN Neely et al, Computer equipment used in patient care within a multihospital system: Recommendations for cleaning and disinfection. American Journal of Infection Control 2005
[8] P Srikanth et al, Assessment of Aerobic Bacterial Contamination of Computer Keyboards in a Tropical Setting, JAPI 2012
[9] P Wilson, Keyboards ‘dirtier than a toilet’, BBC 2008