De anesthesie zoals wij die heden ten dage kennen stamt deels uit de achttiende maar vooral uit de negentiende eeuw, met name rond 1840. Dit betekent niet dat er over de periode daarvóór niets te zeggen valt – integendeel, reeds duizenden jaren voor Christus figureert op Assyrische kleitabletten en papyrusrollen in het oude Egypte in het kader van operatieve ingrepen bijvoorbeeld de Papaverplant, de oorsprong van opium en morfine. Maar laten we ons nu beperken tot de wortels van de huidige (moderne) anesthesie. Van weinig medische specialismen vallen de wortels van hun existentie in zo’n korte historische tijdsspanne samen als die van de anesthesiologie. De belangrijkste doorbraken vonden plaats tussen 1842 en 1846, hoewel eerder gedane uitvindingen onontbeerlijk waren voor de eigenlijke anesthesie.
Joseph Priestley
Laten we eerst even vaststellen dat Lachgas al eerder ontdekt was: in 1772 door Joseph Priestley (1733-1804) uit Yorkshire, een theoloog, classicus en fysicus. Hij ontdekte onder andere N2O en O2. Hij had zijn sporen ook al verdiend op het gebied van elektriciteit en had het vlakgom uitgevonden. Verder was hij politiek geëngageerd. Zo had hij sympathie voor de Franse Revolutie waardoor hij te maken kreeg met andersdenkenden die uiteindelijk zijn huis en zijn kerk plunderden, waarna hij emigreerde naar Pennsylvania waar hij de laatste tien jaar van zijn leven woonde.
Humphrey Davy
Na de ontdekking van N2O zou het nog lang duren voordat er ook maar enige toepassing als anesthesiemiddel zou zijn. De eerste die uitgebreid publiceert over N2O is Humphrey Davy geweest. Die leefde grofweg een halve eeuw later dan Priestley, van 1778-1829. Als zoon van een eenvoudige houtbewerker was hij een indrukwekkende selfmade man. Net als Priestley was ook Davy een veelzijdig wetenschapper: dichter, fysicus, filosoof. Hij wilde net zo beroemd worden als Isaac Newton.
Humphrey Davy voerde in de jaren 1790 diverse experimenten uit met N2O, onder andere op zichzelf waarbij hij tot zijn stomme verbazing merkte dat het spul hem aan het lachen maakte. Hij gaf het daarna de bijnaam ‘Lachgas’. Verdere bestudering daarvan leidde tot een uitgebreid traktaat over zijn Researches in 1800. Hij was zich vanwege de pijnstillende werking op kies- en hoofdpijn bewust van de analgetische eigenschappen van lachgas en voorspelde dat het mogelijk met succes bij operaties zonder groot bloedverlies zou kunnen dienen. Het kwam echter niet in hem op om het eventueel als pijnbestrijder toe te laten passen bij operatieve ingrepen, maar wel deed hij die voorspelling! Het zou bijna vijftig jaar duren voordat dat idee echt werd opgepikt. Tot die tijd werd in de chirurgie gedacht in termen van opium en alcohol. Davy liet het lachgas voor wat het was en wijdde zich aan andere studies, zoals een veiligheidslamp voor mijnwerkers. Hij was een geweldige docent en wetenschapper en werd uiteindelijk President van de Royal Society in 1820.
Henry Hill Hickman
Na Davy moet ik hier nog één persoon noemen die in het ontwikkelen van anesthesie als concept van belang is: Henry Hill Hickman (1800-1830) die in 1820 geëxperimenteerd heeft met kooldioxide als verdoving in proeven met dieren. Hij maakte het dier met kooldioxide ongevoelig, eigenlijk door verstikking, om vervolgens succesvol zonder klaarblijkelijke pijn een poot te amputeren. In 1824 legde Hickman de resultaten van zijn onderzoek voor aan de Royal Society. Helaas, het werd een desillusie, en hoon was zijn deel: medisch tijdschrift The Lancet betitelde zijn onderzoek meedogenloos als ‘Surgical Humbug’…. Hickman stierf vier jaar later op dertigjarige leeftijd. Hoewel hij niet gewaardeerd was op het moment van zijn dood, wordt zijn werk inmiddels positief geherwaardeerd en wordt hij nu erkend als een van de vaders van de anesthesie. (Onthoud overigens dat woord, ‘Humbug’!)
Ether and Nitrous Oxide Folics
Er volgde een periode zonder verdere ontwikkeling van de anesthesie maar des te meer stonden lachgas en ether in de belangstelling: talrijk waren de publieke demonstraties van de hilarische effecten van N2O en ether. Sinds de uitvinding van lachgas was het onder medische studenten niet ongebruikelijk om op lachgaspartijtjes de geneugten van de euforische werking van het snuiven van N2O te genieten.
Deze bijeenkomsten kregen de naam Ether and Nitrous Oxide Frolics. Die verbreidden zich als sociaal amusement en gewiekste rondreizende handelslieden organiseerden tegen betaling publieke voorstellingen om de hilarische effecten te demonstreren. Dit gebruik werd snel populair, onder andere ook door cartoons in humoristische bladen als de Punch. De publicatie van Davy vond echter gehoor onder academici in het Noordoosten van de VS, en onder de bezoekers aan de Frolics bevonden zich vier namen: William Edward Clarke (1819–1898), Crawford W. Long (1815–1878), Horace Wells (1815–1848), and William T. G. Morton (1819–1868).
William Edward Clarke
Clarke, medisch student, nam deel aan de Frolics en gaf als allereerste in januari 1842 Miss Hobbie met een doek ether voor het gelaat anesthesie zodat tandarts Eliah Pope een kies kon trekken. Op aanraden van zijn leermeester Moore heeft hij ether echter nooit meer gebruikt. Hij publiceerde nooit en heeft ook nooit geclaimd uitvinder van de anesthesie te zijn.
Crawford W. Long
De eerste chirurgische operatie onder ether-anesthesie (eerder was het alleen maar tandheelkunde) vond twee maanden later, op 30 maart 1842, plaats in Jefferson, Georgia. Daar was ook de eerdergenoemde Crawford Long, die chirurg en plattelandsdokter was. Ook hij had tijdens de Frolics opgemerkt dat degenen die onder invloed waren van lachgas of ether geen pijn leken te voelen bij verwondingen. Zijn patiënt James Venable had twee tumoren in de nek die hij graag verwijderd zag, maar hij was zeer bevreesd voor de pijn.
Crawford Long diende ether toe via een doek voor het gelaat en verwijderde de tumoren zonder dat de patiënt pijn ervaren heeft. Sinds die keer op 30 maart 1842 heeft Long talloze patiënten met etheranesthesie geopereerd, maar hij voelde geen behoefte om deze praktijk te publiceren. Hij had een lange carrière als plattelandsdokter en stierf aan een beroerte terwijl hij net een zwangere vrouw ether had gegeven bij de baring. Zijn laatste woorden zouden zijn geweest: ‘zorg eerst voor moeder en kind’. Een bescheiden en goed mens dat uiteindelijk tevreden was met werk en carrière. Zonder duidelijke pieken of dalen, de enige pionier die een relatief lang en gelukkig leven heeft gehad! Net als bij Clarke: niet opzienbarend, wel fundamenteel en belangrijk.
Hoe anders was dat niet met de volgende pioniers…
Horace Wells
De derde in de rij is Horace Wells geweest, die heftiger pieken en dalen heeft gekend. Wells was een tandarts in Hartford, Connecticut. In 1836 startte hij een tandartsenpraktijk. In 1843 was hij geassocieerd met William Thomas Green Morton aan wie hij het vak had geleerd. Die associatie werd na vier maanden alweer ontbonden wegens financiële onregelmatigheden van de zijde van Morton. Na een publieke N2O-demonstratie door colporteur/animator Colton liet Wells de volgende dag zichzelf N2O toedienen door Colton en een kies trekken door zijn collega Riggs. Hij voelde geen pijn en gebruikte het bij vijtien opeenvolgende patiënten met succes. Zo werd de tijd rijp voor een publieke demonstratie van pijnloos tandentrekken, en hij liet zich via Morton uitnodigen om in Boston in het openbaar een demonstratie te geven van de N2O-anesthesie. Helaas werd de demonstratie een mislukking, hij werd uitgelachen door de medische omstanders en ze schreeuwden ‘Humbug!’ naar zijn hoofd. Ernstig vernederd en gegriefd trok hij zich terug in zijn praktijk in Hartford waar hij met succes de N2O bleef toepassen.
Echter, toen Morton op 16 oktober 1846 zijn succesvolle demonstratie van ether narcose bij een echte operatie had gegeven en in 1847 in een publicatie claimde de uitvinder van de anesthesie te zijn, raakte hij zeer gedesillusioneerd en gefrustreerd. Hij stopte met zijn praktijk en ging scheep naar Parijs. Na zijn terugkeer in de VS probeerde hij in New York een praktijk op te richten. In die tijd was chloroform in opkomst gekomen, en Wells raakte daaraan verslaafd. Hij raakte geregeld in een delier. Ongelukkigerwijze papte hij in New York aan met een onguur type wiens levensvervulling leek te zijn het belagen van prostituees op straat met zwavelzuur. Eens, na misbruik van chloroform, was Wells in delirante toestand op straat twee vrouwen tegengekomen die hij overgoot met zwavelzuur. Hij werd opgepakt en geïnterneerd in de beruchte Tombsgevangenis in NY. Ontnuchterd schaamde hij zich diep.
Hij overreedde zijn bewakers op een gegeven moment hem even thuis enkele persoonlijke zaken te laten ophalen, en kwam terug naar de gevangenis met een heupflacon chloroform en een scherp mes.  De nacht erna propte hij een in chloroform gedrenkte doek in zijn mond, en haalde hij met een 6 inch grote snede zijn femoraalarterie open en pleegde aldus suïcide in 1848, op 33-jarige leeftijd. Zijn dieptepunten waren de mislukte demonstratie en het krediet dat Morton kreeg als uitvinder van de anesthesie en uiteraard zijn neergang na de chloroformverslaving. Zijn pieken zijn hem vooral postuum toegekend: erkenning door the American Dental and Medical Association, prachtige standbeelden in Parijs en in Hartford, en niet te vergeten het meest pompeuze graf van het hele rijtje pioniers.
William Thomas Green Morton & Charles Jackson
Dan komen we nu bij de laatste pionier: de als eerste anesthesist gevierde William Thomas Green Morton, en via hem ook bij Charles Jackson (1805-1880). Morton zal de meest besproken figuur blijken in dit verhaal. Velen kennen het verhaal van Morton in grote lijnen. Hij heeft zelf opdracht gegeven twee biografieën te schrijven waarin hij er goed vanaf komt: P. B. Poore, Historical Materials for the Biography of W. T. G. Morton (1856); Nathan P. Rice, Trials of a Public Benefactor, as Illustrated in the Discovery of Etherization (1859). Een soort van ‘auto-hagiografieën’! Echter, latere publicaties, en dan vooral de zeer lijvige en grondige studie van Richard J Wolfe uit 2002, Tarnished Idol, werpen een totaal ander licht op Morton dan we eerder gewend waren.
Morton werd in 1819 geboren in Charlton. Zijn ouders verkochten hun boerderij om een Dry Goods Store te starten die echter geen succes werd. Morton werd op zestienjarige leeftijd uit werken gestuurd en volgens een artikel uit Anesthesiology (2012, 117: 10-4) over het leven van Morton als narcistische persoonlijkheid begon daar een periode van opeenvolgende curieuze vergrijpen tegen de wet: diefstal, valsheid in geschrifte, verduistering, opgebroken partnerschappen en associaties, berooid achterlaten van verloofdes, niet terugbetaalde leningen verbanningen uit allerlei plaatsen waar hij telkens weer rustig doorging met verduisteringen in Dry Goods tot hij gesnapt werd. Hij kwam uiteindelijk na zeer wijde omzwervingen met hangende pootjes terug in zijn vaders huis in Charlton.
Hoe dan ook, in 1841 en 1842 studeerde Morton, na deze turbulente misdadige jaren uiteindelijk tandheelkunde omdat hij ontdekt had dat je met weinig moeite en training jezelf tandarts kon noemen, en dat het mogelijk was met weinig geld een lucratieve praktijk op te zetten in de ‘mechanische tandheelkunde’, een soort voorloper van de prothesiologie. Een kleine erfenis maakte het mogelijk de studie in de tandheelkunde in Baltimore, Maryland, te beginnen. Na een halfjaar waren zijn fondsen op en ging hij in de leer bij bovengenoemde Horace Wells, tandarts in Hartford. Daar leerde hij twee dingen: ten eerste dat pijn een grote hindernis was om kunstelementen in het gebit te plaatsen, en ten tweede dat lachgas een manier kon zijn om die pijn te verminderen en zo succesvol mechanische tandheelkunde te kunnen bedrijven. De eerder besproken pijnlijk mislukte demonstratie van Wells met N2O stimuleerde Morton op zoek te gaan naar een beter middel om de ingrepen pijnloos te laten verlopen. De kortstondige maatschap met Wells mislukte en Wells ontsloeg hem. Hij vond hem ook ongeschikt als tandarts.
Ondertussen verloofde Morten zich met een zeven jaar jonger meisje, uit een gefortuneerde familie met connecties in het Congres. Vóórdat hij Elizabeth Whitman kon huwen, had hij haar ouders, die tandarts maar een minderwaardig beroep vonden voor de man van hun dochter en liever een dokter zagen, moeten beloven arts te worden en schreef hij zich in aan Harvard Medical School. Deze inschrijving liep via een contact met Dr Charles Jackson.
De studie geneeskunde heeft Morton na zijn huwelijk snel afgebroken, en daarmee bedroog hij zijn schoonouders. Hij is nooit arts geworden, maar kreeg later in 1852 wel de MD-titel van de Universiteit van Washington of Baltimore Honoris Causa. Hij continueerde zijn tandartsenpraktijk en bleef in contact met Dr Charles Jackson. Deze was een tiental jaar ouder dan Morton, chemicus, arts en geoloog. Morton kreeg les van hem in de paar semesters dat hij bij Harvard ingeschreven was als geneeskundestudent. Morton was ervan op de hoogte dat Jackson in de jaren rond 1842 al wist dat ether insensibiliteit veroorzaakte en dat het hielp tegen kies- en hoofdpijn; hij had daar ampullen ether voor beschikbaar gesteld, echter nooit zelf toegediend als middel voor bedwelming. Hij raadde Morton aan om gezuiverde ether te gebruiken. Hij gaf ook advies over hoe het middel toe te dienen.
Terwijl Morton al maanden experimenteerde met ether op zijn spaniël, goudvissen, insecten, zichzelf en medewerkers hield hij zich tegenover Jackson van de domme aan de vooravond van de belangrijke demonstratie van 16 oktober 1846, toen hij bij hem langsging om een ballon van Indiaas rubber te lenen met een smoes, en om chemische informatie over ether te verkrijgen. Jackson heeft hem ook nog tips gegeven over de uiteindelijke inhaler en gaf hem een glazen inhaler mee. Hierover is in 2013 een artikel van Haridas cs verschenen in Anesthesiology met niet eerder gepubliceerde handgetekende illustraties van het inhalersysteem, compleet met klepjes van leder. Het is belangrijk om hier te noteren dat Jackson Morton verschillende belangrijke clues heeft gegeven en hem de goede richting heeft opgeduwd. Jackson is echter nooit, ondanks nadrukkelijke uitnodigingen, aanwezig geweest bij enige demonstratie van de etherisaties, ook niet bij de vele operaties die volgden op 16 oktober. Jackson had een eerzuchtig en strijdlustig karakter zoals we later zullen zien. Hij claimde dat hij de anesthesie had uitgevonden en Morton slechts geïnstrueerd had.
De eerste die een etherisatie onderging in handen van Morton was muziekleraar Eben Frost; dat was op 30 september 1846. Met ether op een zakdoek gesprenkeld bedwelmde Morton hem waarna hij een pijnlijke kies trok. Frost was volledig buiten bewustzijn, voelde klaarblijkelijk geen pijn, maar gaf Morton grote zorgen omdat hij niet snel bijkwam. Uiteindelijk wierp Morton hem een glas water in het gezicht waarna Frost gedesoriënteerd opsprong en even later toen hij, overtuigd Methodist, ontdekte dat de kies verwijderd was, ‘Glory Hallelujah’ uitriep.
De tijd was rijp om de Chief chirurg van het Massachusetts General Hospital te vragen om een demonstratie te mogen geven. Dr. Warren gaf toestemming, om 10 uur op 16 oktober zou hij bij pt Abbott een hemangioom uit de hals verwijderen waarvoor hij toestond om daar ether bij te gebruiken. De zaal zat die ochtend vol vooraanstaande chirurgen en studenten, Warren stond gereed en de patiënt lag bleekjes zijn lot af te wachten. Morton was er echter niet, en Warren maakte al aanstalten om de ingreep op de gebruikelijke wijze te verrichten, toen plotseling om 10:20 uur Morton hijgend binnenstormde. In zijn hand had hij een fles met een vloeistof en een zojuist door instrumentmaker Gould verbeterde versie van de glazen inhaler, voorzien van een in- en een expiratoire klep van leer. De hele nacht en de vroege ochtend hadden ze de inhaler geperfectioneerd. Zoals bekend ging de demonstratie perfect; de patiënt gaf geen kick, de ingreep verliep voorspoedig in een half uur, en niet lang daarna kwam Abbott weer bij en verklaarde geen pijn maar wel wat schrapen te hebben gevoeld. Iedereen was zeer onder de indruk, en Warren sprak de gedenkwaardige woorden: ‘Gentlemen, this is no humbug’.
De jaren erna
Hierna volgden nog een flink aantal ingrepen onder ether-anesthesie, waaronder ook grotere operaties zoals amputaties. Chirurg Bigelow zorgde voor een presentatie bij diverse wetenschappelijke gremia, zoals de Academy. Hij publiceerde op 18 november 1846 een overzicht van de operaties onder etherbedwelming sinds 16 oktober. Hij gaf de credits voor de toepassing van ether aan Morton én aan Jackson. Door deze wetenschappelijke communicaties verspreidde het nieuws zich snel over de USA, Europa (middels brieven aan topchirurgen in Londen en Parijs) waarbij binnen twee maanden in Europa, Canada en later ook in Australië etherisaties plaatsvonden.
Drie dagen na deze publicatie van Bigelow stelde Oliver Wendell Holmes (1809-1894)voor om de naam Anesthesia te gebruiken voor de staat van bewustzijn veroorzaakt door Etherinhalatie. Oliver Wendell Holmes was een vooraanstaand en innovatief medicus die oa enkele jaren vóór Semmelweis al wees op de noodzaak van handen wassen ter voorkoming van Kraamkoorts. Hij vond hierin een opponent in zijn collega Meigs, die zei: ‘Physicians are Gentlemen, and Gentlemen have Clean Hands‘….. Hij was ook dichter en letterkundige en stelde het woord Anesthesia voor.
Direct daarna begonnen eigenlijk de moeilijkheden, die de rest van het leven van Morton en Jackson zouden beheersen. Dit heet ook wel de ‘war on ether’.
Aanvankelijk wilde Morton de aard van de vloeistof waarmee hij bedwelmde niet prijsgeven. Hij wilde zijn Letheon patenteren, en riep daarbij de hulp in van advocaat mr. Eddy. Jackson vond dat niet eerlijk en eiste ook zijn deel op. Uiteindelijk spraken ze af dat de vruchten van het patent 4848 voor 65% aan Morton, 25% aan Eddy en 10% aan Jackson zouden toevallen. Samen met Jackson deed Morton herhaaldelijk vergeefs een poging om dat patent te krijgen op het middel dat hij de mysterieuze naam ‘Letheon’ gaf. Dit leidde tot furieuze reacties in medische kringen; het was not done om algemeen medische kennis uit eigenbelang voor zichzelf te houden. Al heel snel was het duidelijk dat het om doodgewone ether met een sinaasappel flavour ging, Morton gaf het spul uiteindelijk vrij en zo verspreidde die kennis zich zoals gezegd razendsnel over de wereld. Het streven naar patentering mislukte, en vervolgens heeft Morton jarenlang geprobeerd via het Congres een staatsbeloning van 100.000 dollar te krijgen. Dit is steeds mislukt omdat ook de andere hoofdpersonen Wells, en ook in enige mate Crawford Long, hun erkenning eisten voor de uitvinding van de anesthesie. Hierdoor konden de congresleden er niet wijs uit worden en werd er geen beslissing genomen. Wel kreeg hij internationale erkenning door medailles in de orde van St Vladimir uit Rusland, Wasa van de Zweedse koning en de gouden Montyon-medaille van de Franse Academie en een stipendium van 25.000 Pond uit de UK. De Franse academie beschouwde echter ook Jackson als gelijkwaardig in de uitvinding van de etherinhalatie. Vasthoudend poogde Morton de financiële erkenning van de federale overheid in de VS te krijgen. Hij raakte echter totaal berooid door alle procedures en doordat hij met geleend geld een groot buiten liet bouwen (‘Etherton’) waarin hij een fabriek voor kunstelementen en een pluimveeboerderij begonnen was, waarvan de lening nooit werd terugbetaald.
Toen in juni 1868 een artikel verscheen in de the Atlantic Monthly Magazine waarin de eer van de ontdekking van ether als narcosemiddel geheel aan Jackson werd toegekend, was Morton woedend. Hij reisde met zijn vrouw naar New York, waar in die tijd een hittegolf heerste. Die kostte 200 mensen het leven. Ook Morton was bevangen door de hitte en stelde voor een koets te huren en naar een ander hotel te gaan waar het mogelijk koeler zou zijn. Samen met zijn zvrouw Elizabeth Whitman Morton ging hij ’s avonds op reis, maar werd in het Central Park niet goed. Bevangen door de hitte probeerde hij verkoeling in het water te vinden maar hij raakte buiten bewustzijn tegen 11 uur in het Park. Zijn vrouw was angstig, zo alleen met een bewusteloze echtgenoot in het duistere park waar allerlei volk rondliep. Preventief griste ze zijn medailles en geld uit zijn zak en wachtte op vervoer naar het ziekenhuis dat echter te laat kwam. In het St Luke-hospital werd de dood geconstateerd; Morton werd herkend door de SEH-arts ter plekke en die verklaarde aan zijn studenten: ‘Young gentlemen, you see lying before you a man who has done more for humanity and for the relief of suffering than any man who has ever lived.’ Bitter legde de verse weduwe de drie medailles naast haar man met de woorden: ‘ja, en dit is alles wat hij ervoor gekregen heeft…’. Zo eindigt op 48-jarige het leven leeftijd van een man die één grote daad verricht had, één grote piek had, maar verder verteerd werd door de wens ervoor erkenning en geldelijk gewin te krijgen.
Jackson had niet zozeer de zucht naar geldelijke compensatie maar vooral naar de eer en de erkenning. Hem komt de eer toe dat hij Morton op het juiste pad gezet had door hem te leren dat ether insensibiliteit en bewusteloosheid kon veroorzaken, en hem stimuleerde in plaats van lachgas gezuiverde ether te gebruiken. Hij heeft zijn kennis echter nooit klinisch toegepast, of is zelfs maar aanwezig geweest bij de cruciale demonstraties. Wel eiste hij de erkenning op. Dit heeft sterke gelijkenis met zijn claim de telegrafie te hebben uitgevonden, en ook een betwist aandeel in geologische ontsluitingen van kopermijngebieden in de VS. De eer voor de telegrafie komt echter Samuel Morse toe met wie hij tijdens een lange boottocht op de Sully van en naar Europa wel van gedachten heeft gewisseld over de telegraaf maar er toch echt niet de uitvinder van is geweest. Morse stoorde zich enorm aan wat hij een ‘monomaniakale man’ noemde. Zijn leven lang is Jackson de grote rivaal van zijn leerling Morton gebleven. Hij bepleitte via beroemde brieven erkenning van hemzelf als uitvinder van de anesthesie bij grote Europese wetenschappers, en tevens een patent op zijn naam. Hij leefde veel langer dan Morton, maar in 1873 kreeg hij een ernstig CVA dat hem uiteindelijk zijn laatste zeven jaar in een krankzinnigengesticht heeft doen belanden. Mogelijk was hij alleen afatisch, maar hij is geboekt als krankzinnig.
Tot slot
Uiteindelijk zijn de drie belangrijkste figuren in deze context die destijds jong hun ontdekkingen deden allen overleden, twee op jonge leeftijd, en wel allen op een nare maner.
Het ironische van de hele geschiedenis is dat velen die elkaar zo bijna op leven en dood bestreden hebben vredig bij elkaar liggen op een idyllische begraafplaats in Boston: de Mount Auburn Cemetery.
Wat moeten we nu concluderen ten aanzien van de vraag wie de ontdekker van de anesthesie is geweest? Er is geen één enkele ‘uitvinder’ aan te wijzen; allen werkten voort op werk van voorgangers.
Davy moet erkend worden als degene die het idee heeft genoemd dat N2O wellicht een grote rol zal spelen bij operaties.
Hickmann had de visie om een gas te gebruiken om pijnloze chirurgie te bereiken, en deed daar ook proeven mee.
Clarke telt nauwelijks mee ook al was hij de allereerste die ether toepaste als student bij het trekken van een kies bij Ms Hobbie door Eliah Pope. Hij werd echter gesmoord in het verder ontwikkelen en toepassen van ether door zijn leermeester.
Crawford Long komt het dichtst in de buurt omdat hij de eerste was, al in 1842, die ether gebruikte, en het consistent toepaste zonder enige ruchtbaarheid maar het voor 1846 nooit gepubliceerd en gecommuniceerd had.
Wells verdient absoluut de eer voor het eerst lachgas in de tandartsenij te hebben geïntroduceerd en in wezen een voorbeeld te zijn geweest voor Morton.
Jackson heeft zonder twijfel als ‘Head behind the Hands’, zoals de titel luidt van een opmerkelijk positieve biografie van wederom Richard Wolfe over hem, de erkenning verdiend essentiële stappen te hebben gezet als leermeester van Morton, ongeacht zijn aandeel in de latere onfrisse strijd.
Morton tenslotte heeft terecht in veler ogen de grootste eer omdat hij het aandurfde publiekelijk patiënten te onderwerpen aan bewusteloosheid ten behoeve van chirurgische ingrepen. Hij is daarmee degene die de kennis gecommuniceerd heeft, en in de wetenschap zijn dat vaak eerder de kwaliteiten die herinnerd blijven dan de fundamentele research.
De hoofdrolspelers zijn allen op een nare manier aan hun einde gekomen, onder omstandigheden die ze niet hebben verdiend maar deels wel over zichzelf hebben afgeroepen.
Ik eindig met de volgende geruststellende quote die ik ergens ooit tegenkwam:
‘As ever, Darwinian life is horribly tragic. Yet the story of dentist William Morton is a reassuring reminder that great deeds can be accomplished by moral and intellectual pygmies.’
Over de auteur
Jan Eshuis is oud-anesthesioloog AMC, Conservator van Oostrumcollectie van Anesthesiologisch Erfgoed UvA, Amsterdam UMC, locatie AMC.
