Door Danielle Elings, Adviseur Communicatie, Stichting OPEN
Stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (Stichting OPEN) is een krachtenbundeling van 3.576 producenten en importeurs van elektrische apparaten in Nederland. Stichting OPEN wil de inzameldoelstelling van 65% voor e-waste (dat zijn afgedankte elektrische apparaten) behalen én een forse stap zetten richting een circulaire e-wastesector. Daarvoor is een juiste afhandeling van lampen en apparaten in de afvalfase belangrijk. Daarmee wordt gezorgd voor waardebehoud van grondstoffen, onderdelen en zelfs producten. Auteur: Danielle Elings, Adviseur Communicatie Stichting Open.
In de eerste tien maanden van haar bestaan zamelde Stichting OPEN bijna 140 miljoen kilo afgedankte elektrische en elektronische apparaten in. Dit is nog onvoldoende om de inzameldoelstelling van 65% te realiseren. Daarvoor is een aantal oorzaken aan te wijzen. Om te beginnen is er sprake van twee zogenoemde ‘lekstromen’ – zowel in de recycleketen waar grote apparaten worden verwerkt, als bij de consumenten thuis. Daarnaast wordt het succes nu gemeten in het aantal ingezamelde kilo’s, terwijl er veel betere grondslagen denkbaar zijn om circulaire doelen te halen en op te worden afgerekend.
99% nuttige toepassing
Een kleine 50% van het e-waste wordt in Nederland hoogwaardig verwerkt. Hoogwaardige verwerking betekent dat 99% van die afgedankte apparaten in 2021 een nuttige toepassing kreeg: 79% bruikbare grondstoffen en 20% thermisch verwerkt om energie op te wekken of als hulpstof voor de ondersteuning van andere processen. Tegelijkertijd betekent dat ook dat 50% van het e-waste weglekt. Metaalhoudende apparaten, zoals wasmachines en ander grootwitgoed, worden vaak nog illegaal verwerkt door niet-gecertificeerde verwerkers. Op basis van wetenschappelijk onderzoek weet Stichting OPEN dat het gaat om circa 100 miljoen kilo. Als deze lekstroom wordt omgebogen naar gecertificeerde verwerking, wordt de 65%-inzameldoelstelling gehaald en komt deze uit op 70%. Om deze lekstroom zo veel mogelijk te verkleinen, heeft Stichting OPEN afspraken gemaakt met de metaalbranche. Het is de organisatie duidelijk dat de huidige hoge metaalprijzen en de in de sector gangbare cash-betaling serieuze risico’s vormen voor het succes. Stichting OPEN dringt daarom bij de overheid aan op een snelle invoering van een wettelijke afgifteplicht voor afgedankte apparaten.
Afgifteplicht nodig
Stichting OPEN is het aanspreekpunt namens de e-wastesector voor de overheid. De overheid werkt aan heldere beleidskaders, zoals een afgifteplicht. Deze moet worden gekoppeld aan gerichte handhaving. Want het e-waste dat nu nog weglekt moet óók worden ingezameld. Met de afgifteplicht wordt gestuurd op goede recycling en demontage.
Actieplan voor meer inzameling
In 2021 startte Stichting OPEN in het kader van het Actieplan 65% samen met partners, zoals producenten, inzamelaars en verwerkers, een aantal projecten. Met de eerdergenoemde metaalbranche is een nieuw inzamelkanaal gemaakt. Voor installateurs en demontagebedrijven kwam er een vergoeding voor het inzamelen van armaturen en daarnaast lopen er vanuit Stichting OPEN succesvolle Wecycle-campagnes voor consumenten.
Producenten of importeurs moeten registeren en rapporteren
Als je een producent en/of importeur bent van elektrische en elektronische apparaten dan moet je de apparaten die je op de markt brengt, rapporteren. En zorgen voor de inname en recycling van de apparaten als ze worden afgedankt. Stichting OPEN vult deze verantwoordelijkheid samen met de producenten in. Aansluiten bij Stichting OPEN moet worden gedaan door de producent of importeur die een apparaat voor het eerst in Nederland in de handel brengt. Je sluit aan en geeft op hoeveel apparaten (in aantallen en kilo’s) er in de handel worden gebracht. Stichting OPEN zorgt -met al haar partners- voor de inzameling en verwerking op het moment dat apparaten worden afgedankt.
Veel apparaten
Het is goed om te weten dat vrijwel alle producten met elektriciteit erin verwerkt onder de onder de wetgeving vallen, dus alle apparaten met een stekker of plek voor een batterij en ook apparaten die werken op het overbrengen van stroom. Denk aan een bankpasje, maar ook schakelaars, dimmers etc. Ook producten met een elektrische functie die niet te maken heeft met de primaire functie van het product, zoals knuffelberen met geluid, schoenen met geïntegreerde lampjes, bureaus met geïntegreerde verstelfunctie, producten met een chip en e-bikes. Er zijn ook uitzonderingen. Denk aan apparatuur voor de bescherming van de veiligheid van de lidstaten in de EU, zoals wapens. Grote apparaten die zijn ontworpen om de dampkring te verlaten, grote niet-verplaatsbare industriële werktuigen, grote vaste installaties, vervoersmiddelen voor personen of goederen (behalve de e-bike), medische hulpmiddelen die implanteerbaar zijn of naar verwachting aan het einde van hun levensduur infectieus zijn.
E-wastesector circulair maken
Stichting OPEN zorgt voor de registratie bij en rapportage aan het Nationaal (W)EEE Register en de inzameling, verwerking inclusief financiering van alle soorten e-waste volgens de verplichte normen. Daarnaast vertegenwoordigt Stichting OPEN alle producenten van elektrische apparaten in gesprekken met de overheid en politiek. Met als doel: de inzameldoelstelling halen en de e-wastesector meer circulair maken.
Kleine of grote hoeveelheden elektrische apparaten afdanken
Consumenten en bedrijven kunnen terecht bij een van de 13.000 Wecycle inleverpunten van Stichting OPEN om afgedankte elektrische apparaten in te leveren. Bij 100 (technische) groothandels bijvoorbeeld staan Wecycle-inleverbakken voor kleine hoeveelheden afgedankte kleine elektrische apparaten en energiezuinige lampen. Het dichtstbijzijnde inleverpunt vind je op de WecycleZoeker. Heb je grotere hoeveelheden lampen en/of armaturen, dan biedt Stichting OPEN ook mogelijkheden. Kijk hiervoor op hun website.
Omslag in denken
De circulaire economie vraagt om een omslag in ons denken. Huidige wettelijke doelen zijn erop gericht om zoveel mogelijk kilo’s e-waste in te zamelen voor recycling. En dat terwijl er ook – juist – aandacht mag zijn voor levensduurverlenging door reparatie en hergebruik, voor het terugwinnen van herbruikbare onderdelen of voor CO2-reductie vindt Stichting OPEN. Dat is dan ook een belangrijk bespreekpunt met de overheid.
Meer informatie? Kijk op de website.
Foto’s: Stichting Open/ Wiep van Apeldoorn
