Wellicht een nachtmerrie van elke man: wel een erectie kunnen krijgen, ook ejaculeren, maar geen gevoel hebben in je penis. Dit is een probleem waar patiënten met een lage ruggemergbeschadiging mee moeten leven, zoals dwarslaesiepatiënten en spina bifida patiënten (NL: jaarlijks resp. 300 en 110 nieuwe patiënten). Met dezelfde seksuele interesse als de gemiddelde Nederlandse man leidt het verminderde gevoel in de penis tot frustratie en minder plezier in seks en masturbatie. Ook voelen zij zich hierdoor (nog) meer gehandicapt.
Intro
Patiënten met een lage ruggemergbeschadiging, zoals dwarslaesiepatiënten en spina bifida patiënten (NL: jaarlijks resp. 300 en 110 nieuwe patiënten) hebben vaak geen of minder gevoel in hun penis. Met dezelfde seksuele interesse als de gemiddelde Nederlandse man leidt het verminderde gevoel in de penis tot frustratie en minder plezier in seks en masturbatie. Ook voelen zij zich hierdoor (nog) meer gehandicapt. Dr. Max Overgoor, een plastisch chirurg uit Zwolle kan deze patiënten helpen. Hij heeft een chirurgische methode ontwikkeld om de “peniele sensatie” bij patiënten met lage ruggenmergbeschadiging te herstellen: De ‘TOMAX procedure’.
De TOMAX procedure
Bij de TOMAX procedure (“TO MAXimize sensation, sexuality and quality of life”) wordt de lieszenuw vlak bij de basis van de penis doorgesneden en gehecht aan de doorgesneden penis zenuw. Hiermee wordt de gevoelsinformatie die normaliter via de beschadigde zenuwbanen loopt omgeleid via de nog intacte lieszenuw.
De procedure is getest op in totaal 30 patiënten tussen de 17 en 42 jaar oud. De beschadiging van het ruggenmerg werd voornamelijk veroorzaakt door spina bifida of dwarslaesie. In 6 gevallen ging het om andere neurologische problemen zoals tumoren. De procedure kon op 3 patiënten niet worden uitgevoerd vanwege afwezigheid van de lieszenuw of beschadiging door eerdere operaties. Voor 27 patiënten werd de operatie succesvol uitgevoerd.
Bij 80% van de patiënten resulteerde de zenuwomzetting in gevoeligheid van de eikel. Hierin werd het gevoel na een half jaar nog ervaren als aanraking van de lies, maar na langere tijd (minstens 1 jaar) wordt de sensibiliteit bij de helft van deze patiënten omgezet naar de eikel zelf (“remapping”). Patiënten ervoeren een significante verbetering in de kwaliteit van hun seksleven. Zij hadden meer plezier in masturberen en voelden zich zekerder in hun seksuele activiteiten. Vijf patiënten masturbeerden voor het eerst en drie hadden voor het eerst een orgasme.
De transitie van “liesgevoel” naar “penisgevoel” is een bijzonder proces dat door de onderzoekers met functionele MRI (fMRI) onderzoek nader is onderzocht. De meeste mannen die met TOMAX werden behandeld ervoeren de gevoeligheid in de penis als prettig en, afhankelijk van de context, erotisch. Dit wekte het vermoeden dat er een herprogrammering van hersencellen plaatsvond die dieper in de hersenen liggen dan de primaire sensorische cortex, welke verantwoordelijk is voor het gevoel van tast in het lichaam.
Het bleek inderdaad dat bij aanraking van de huid van de penis een groter hersengebied werd gestimuleerd dan bij aanraking van de lies aan de andere kant van de geopereerde zijde. Dit terwijl voor de operatie aannemelijk is dat bij aanraking van beide liezen hetzelfde gebied actief was. Doorleiden van de lieszenuw naar de penis heeft uiteindelijk geleid tot activering van speciale hersengebieden welke een rol spelen bij seksueel genot en opwinding (middelste cingulaire cortex), alsmede bij emotie en hogere orde aspecten van lichaamsbeleving en stimulatie van de penis (pariële opperculum en insula). Dit zijn interessante bevindingen die kunnen bijdragen aan een beter begrip van de seksuele ontwikkeling van de mens.
In totaal zijn er 43 TOMAX operaties uitgevoerd en geanalyseerd, waarna geconcludeerd kan worden dat de procedure geschikt is om het gevoel in de penis te herstellen bij patiënten met een laag ruggenmerg letsel (onder 1e lende wervel). Het onderzoek heeft onder anderen geleid tot richtlijnen met betrekking tot de chirurgische techniek, mogelijke valkuilen, indicatie, patiënten selectie en in goede patiënten voorlichting met een reëel beeld van de mogelijk te verwachten resultaten. Toekomstige ontwikkelingen zullen zich richten op de toepassing van de procedure bij vrouwen, omleiden via andere zenuwen en het aanbieden van de procedure voor pre-puberale spina bifida patiënten. Ook zal het effect van psychologische behandeltechnieken op het eindresultaat verder onderzocht worden.
