Terug

Voor zinvolle zorginnovatie moeten we met elkaar nadenken
Maaike Roefs

02 maart 2015

(Laatst aangepast: 23-08-2016)

Voor zinvolle zorginnovatie moeten we met elkaar nadenken

Columns

"Liever een dokter met verstand, dan een dokter met gadgets. Maar een verstandige dokter met goede gadgets is mogelijk nog beter.” Prof. dr. Marlies Schijven, chirurg in het AMC in Amsterdam, houdt zich dagelijks bezig met zorginnovatie. En haar standpunt is duidelijk: artsen moeten zich er meer mee bemoeien.

Inleiding

Anderhalf jaar geleden voerde prof. dr. Marlies Schijven, chirurg in het AMC, een laparoscopische operatie uit. En de wereld keek over haar schouder mee. Of beter gezegd: door haar ogen. Schijven droeg tijdens de operatie namelijk haar Google Glass. Het was de eerste laparoscopische operatie met een Google Glass die live te volgen was op YouTube. 

“Een Google Glass uit de doos halen en simpelweg op je neus zetten, dat heeft niet zoveel met innovatie te maken. Er moet vooraf een doel zijn, waarom je het zou willen gebruiken. Ik wilde ontdekken wat je nou echt kunt met zo’n bril, en wat niet”, vertelt Schijven. “De beelden van de Google Glass konden al gestreamd worden naar Google Hangouts, maar dat is een toepassing die mijn collega’s in ieder geval niet kennen. YouTube daarentegen, dat kennen ze wel.” En dus ging ze met haar Google Glass aan de slag, ze moest hem eerst ‘hacken’ om gebruiksklaar te maken. “Ik wilde niet alleen weten wat de mogelijkheden zijn, maar ook de beperkingen in kaart brengen. Wat is bijvoorbeeld de latency, en hoe zit het met de dispersiehoek? De camera zit iets hoger dan je pupil, dus zien mensen wel echt wat ik ook zie?”

Armband

Het eerste experiment was geslaagd, Schijven kreeg antwoorden op haar vragen. En ze experimenteert anderhalf jaar later nog altijd met de futuristische bril in haar operatiekamer, ook al heeft Google de ontwikkeling ervan op een lager pitje gezet. “Afgelopen week heb geopereerd met een Google Glass op mijn neus en een sensorarmband om mijn arm. Zo kon ik tijdens de operatie driedimensionale CT-beelden bekijken en draadloos de monitoren besturen. Zo zou je bijvoorbeeld ook door een digitaal patiëntendossier kunnen bladeren, terwijl je aan het opereren bent en dus ‘steriel staat’. Ik stuitte echter op een moeilijkheid: de interface die ik moest bedienen was dezelfde als de interface die ontwikkeld is voor gebruik met een muis en toetsenbord. Met mijn hand en arm moest ik dus op drie meter afstand hele precieze bewegingen maken, om op datzelfde kleine kruisje te klikken om een scherm te sluiten. Of het werkt en of het een verbetering biedt kun je alleen maar uitvinden door het gewoon te proberen. En dat levert dan weer nieuwe vragen op om terug te koppelen naar de ontwerper van de sensorarmband ”

Figuur 1 Google Glass

Gadgets

Schijven is chirurg, en houdt zich daarom met name bezig met innovaties die erop gericht zijn om het werk in de operatiekamer beter te maken. Het doel van deze technische snufjes is meestal augmentatie: het versterken van de dokter. “Want als ik makkelijker mijn werk kan doen, dan kan ik me beter richten op waar het om gaat, de patiënt”, vat Schijven kort samen. Veel andere zorginnovaties richten zich op het meten van de mens, vaak direct aan of op het lichaam. Met een smartphone bijvoorbeeld.

“Veel mensen vinden al die gadgets en apps interessant. En het is in potentie ook interessant, zowel voor een patiënt als voor de dokter. Maar voordat je eraan begint zou je je moeten afvragen wat je er precies mee wil. Er komen steeds meer patiënten op het spreekuur met data die ze zelf verzameld hebben, mensen vinden het nu eenmaal interessant om zich the kwantificeren. Maar als je wil dat het meer is dan een gadget of lifestyle, en van waarde kan zijn voor een behandelplan, moet je het anders inbedden”

Bemoeien

De Amsterdamse chirurg is ervan overtuigd dat artsen zich meer moeten bemoeien met de ontwikkeling van nieuwe gadgets of apps. “Zo kun je als arts voorkomen dat er allerlei waardeloze dingen op de markt komen. Het is prima als mensen met een lifestylegadget er plezier in hebben om zichzelf te meten, daar is niets mis mee. Maar het is belangrijk te beseffen dat de consumentenmarkt een heel ander terrein is dan de zorg. Hierin staat de veiligheid van de patiënt, diens privacy en een optimale behandelingsrelatie centraal. Je kunt niet zomaar een hippe gadget laten ‘communiceren’ met zoiets belangrijks als het private patiëntendossier. Een nieuwe toepassing  zou altijd moeten beginnen met een vraag vanuit de zorg of patiënt. Bovendien moet er vooraf worden bedacht hoe het ding dan in een behandelplan past. Alleen als een innovatie hieraan kan bijdragen is deze echt van waarde en zullen dokters zich erachter kunnen en mogen scharen.”  

“Als arts schrijf je immers ook alleen pillen voor die een bewezen effect hebben, dat zou met het gebruik van apps en wearables net zo moeten zijn. Er kan echt schade ontstaan als je pillen voorschrijft die niet goed bij de patiënt passen, er is niet voor niets een hele bijsluiter. Ook bij gebruik van wearables en gadgets kunnen er ongewenste of zelfs schadelijke bijeffecten zijn. Als we het goed willen doen moeten we het beschouwen als elk andere medische hulpmiddel, waarvoor dus óók een bijsluiter zou moeten gelden. Als je in een revalidatietraject bijvoorbeeld een gadget gebruikt dat je veel meer stappen laat zetten dan dat je zou mogen doen, omdat het ding niet correct meet, kan dat echt nadelig uitpakken. Daarbij speelt ook nog dat patiënten niet altijd goed kunnen inschatten wat voor hén precies relevant is. Bijvoorbeeld als ze een pleister kunnen plakken om het glucosegehalte in het bloed te meten, en ze niet dagelijks meer in hun vinger hoeven te prikken lijkt dat erg aantrekkelijk. Maar weten we wel zeker of die pleister de juiste waarde meet? Hang het af van hoelang dat ding al op de huid zit? Kan het goed tegen water, of bodylotion? Of is de plaats waar de pleister geplakt wordt van invloed op de meting? Kortom: meten is hierbij zeker niet weten. Dat maakt het op dit moment geen betrouwbare behandelingsoptie. En dat blijkt ook wel, er lopen nu klinische trials om te weten of het betrouwbaar is. Wel vind ik dat het erg belangrijk is om deze ontwikkelingen te volgen en waar mogelijk ondersteunen omdat het de zorg in aanleg echt verder kan brengen. 

Samenwerking

Haar ‘experimenten’ in de operatiekamer ondernam Schijven grotendeels op eigen initiatief. Maar zonder medewerking van anderen had ze het nooit voor elkaar gekregen. “Ik heb het voordeel dat ik in het AMC werk, een groot academisch ziekenhuis waar ze het leuk en belangrijk vinden om met elkaar na te denken over innovatie. Veel mensen zijn ook erg nieuwsgierig naar wat ik doe. Voor mijn operatie met Google Glass heb ik alle medewerking gekregen. Natuurlijk van de patiënt, maar ook van de technische dienst op de OK, het OK personeel en de afdeling voorlichting bijvoorbeeld. Dat moet ook wel, zoiets kun je niet in je eentje.”


Om de samenwerking tussen zorgprofessionals te bevorderen, is Schijven met andere enthousiastelingen de
WATCH-society gestart. Een wereldwijd platform voor mensen die over zorginnovatie mee willen denken en praten. “In april van dit jaar vindt ons tweede congres plaats in Amsterdam. Ook bedrijven zoals Apple, Google en Microsoft sluiten hierbij aan en openen hun deuren voor ons. Dat is echt uniek. Samen kunnen we de zorginnovatie verder te brengen.”

Toon alle referenties

Auteur

Lees meer over