Terug

Proefontwerp: Complexiteit de Baas?! Zorgtechnologie is Mensenwerk
Redactie MTIntegraal

05 januari 2015

(Laatst aangepast: 11-08-2016)

Proefontwerp: Complexiteit de Baas?! Zorgtechnologie is Mensenwerk

Columns

Op dinsdag 18 november 2014 vond de openbare verdediging van een proefontwerp met deze titel plaats. Het betrof een duopromotie op basis van een proefschrift geschreven door werktuigbouwkundige ir. Rolf Jan den Adel en klinisch fysicus ir. Michaël van Lansbergen. De promotoren waren prof.dr. H.C.W. Beijerinck en prof.dr.mr.dr. B.A.J.M. de Mol.

Over het proefschrift

De leden van de promotiecommissie waren unaniem in hun lof voor zowel de inhoud als de vormgeving van het proefschrift. Het werd een standaard werk genoemd dat in de boekenkast van elke afdeling medische technologie beschikbaar zou moeten zijn.

Met toestemming van beide promovendi zijn zowel enkele inleidende teksten als de samenvatting van het proefschrift overgenomen van de website van Ziekenhuisgroep Twente (ZGT).

 

Techniek is niet meer weg te denken in de Nederlandse ziekenhuizen. Een willekeurig ziekenhuis kent al gauw enkele duizenden apparaten, installaties en hulpmiddelen. De kwaliteit van al die technologie moet gewaarborgd zijn om de patiënt zo veilig, betrouwbaar en adequaat mogelijk te kunnen behandelen. Nog niet ieder ziekenhuis borgt haar kwaliteit goed, bleek onlangs uit een rapport van de inspectie voor de volksgezondheid. Dit terwijl de regelgeving sinds 14 jaar steeds strenger is geworden. Om deze complexiteit de baas te kunnen, werd door genoemde promovendi bij ZGT de in hun proefschrift beschreven heldere aanpak ontwikkeld.

Het proefschrift is een duopromotie en het gaat om een proefontwerp: er is daadwerkelijk een oplossing ontworpen en ingevoerd in de praktijk. Beide zijn uitzonderlijk en maken dit proefschrift extra bijzonder. Michaël en Rolf Jan beschrijven een oplossing voor het borgen van kwaliteit van zorgtechnologie in de Nederlandse ziekenhuizen volgens hun methode ZGT-QMT. Uniek is dat de methode inhoudelijke, procesmatige en gedragsmatige aspecten combineert. Dankzij de door hun bedachte aanpak en praktijktoetsing, is ZGT nu één van de koplopers op het gebied van kwaliteit en veiligheid.

 

Beschreven aanpak succesvol toegepast

De beschreven aanpak is nu al succesvol overgenomen door meerdere ziekenhuizen. En leidt tot aantoonbaar minder fouten en gecertificeerde kwaliteit. De auteurs zijn door meerdere ziekenhuizen gevraagd om advies te geven over of hulp te bieden bij de invoering van de door hun bedachte aanpak. ZGT-QMT staat overigens voor Ziekenhuisgroep Twente (ZGT) met locaties in Almelo en Hengelo. Het door TNO bedachte kwaliteitssysteem voor medische technologie, Quality for Medical Technology (QMT), is binnen ZGT met inzet van vele collega’s samen doorontwikkeld en uitgegroeid tot een systematiek voor integraal risicomanagement.

 

 

Samenvatting van het proefschrift

Technologie is een niet weg te denken onderdeel van het medisch handelen. Een willekeurig ziekenhuis kent al gauw enkele duizenden apparaten, installaties en hulpmiddelen. De kwaliteit van al die technologie moet gewaarborgd zijn om de patiënt zo veilig, betrouwbaar en adequaat mogelijk te kunnen behandelen. De eigen behoefte aan kwaliteitssystemen lijkt echter niet mee gegroeid met toenemende vraag naar technologie in ziekenhuizen. Energie steken in kwaliteitssystemen lijkt te worden opgevat als noodzakelijk kwaad dat afleidt van waar het werkelijk omgaat: het leveren van zorg. Kwaliteit wordt gezien als project of afdeling en niet als een vanzelfsprekend onderdeel van de eigen bedrijfsvoering. Wet- en regelgeving, mede geïnitieerd door reactie op incidenten, leiden tot toenemende druk vanuit de overheid om kwaliteit aantoonbaar te borgen. Wij hebben ziekenhuizen lange tijd zien worstelen om de kwaliteitsborging voor deze zogenaamde levenscyclus van apparatuur naar behoren in te richten. Diverse eisen en richtlijnen worden vertaald in evenzoveel projecten. Het blijkt een andere opgave om structurele inbedding van een levende systematiek te realiseren met verankering in de organisatiecultuur die steeds zonder grote inspanning nieuwe richtlijnen adapteert zoals het convenant medisch technologie. De vraag is waar en op welke wijze een ziekenhuis in dit complexe speelveld moet beginnen om voor alle technologie een sluitende oplossing te vinden, waarbij technologie op de juiste wijze wordt aangeschaft, gebruikt, beheerd en uiteindelijk afgevoerd.

Dit proefschrift beschrijft in de vorm van een proefontwerp een oplossing voor het inrichten en verankeren van integrale kwaliteitsborging voor medische technologie binnen het ziekenhuis. Deze oplossing wordt gedefinieerd als ZGT-QMT. ZGT vanwege Ziekenhuisgroep Twente (ZGT) te Almelo en Hengelo, waar een door TNO bedacht kwaliteitssysteem voor medische technologie, Quality for Medical Technology (QMT), is doorontwikkeld en uitgegroeid tot een systematiek voor integraal risicomanagement. Het doel hiervan is het stimuleren van doelmatigheid, kwaliteit en innovatie van de inzet van medische technologie in Nederlandse ziekenhuizen. Deze doelstelling wordt middels ZGT-QMT gerealiseerd door ontwerp, ontwikkeling en realisatie van het medisch technologieproces middels een combinatie van inhoudelijke, procesmatige als gedragsmatige aspecten. Een levend systeem ontstaat door de inrichting van proactieve en sluitende regelkringen en het betrekken en positioneren van terzake deskundige medewerkers. Ingenieurs worden ingezet als nieuwe professionals in de zorg vanwege hun kennis van processen en overstijgende manier van systeemdenken.

ZGT-QMT deelt de complexiteit van het medisch technisch wagenpark op in overzichtelijke technologiegroepen op basis van risico. Per technologiegroep worden integraal alle aspecten multidisciplinair aangepakt in kleine overzichtelijke expertteams waarin kennis en kunde samenkomen en men mandaat heeft om gewenste veranderingen door te voeren. Coördinatie, ondersteuning en toetsing van de teams berust bij een centrale kwaliteitsmanagement-functie die jaarlijks extern getoetst wordt op zowel extern als intern gestelde normen en rechtstreeks rapporteert en adviseert aan de Raad van Bestuur. Deze structuur en aanpak blijken ook overdraagbaar naar andere ziekenhuizen en opschaalbaar te zijn naar integraal risicomanagement van bedrijfsdoelstellingen. De resultaten worden beschreven in vijf delen van ieder drie hoofdstukken.

 

Deel I ‘Veni’

Dit deel beschrijft het ontwerp van systemen om de kwaliteit van de techniek te kunnen borgen. Als onderdeel van 15 jaar landelijke ontwikkeling in (wettelijk) kwaliteitsbesef inzake medische technologie (H1) wordt onder de paraplu van TNO het QMT systeem ontworpen dat diverse regelkringen vereist (H2). QMT laat eerste resultaten zien om het ‘wat’ in te richten maar kent nog onvoldoende antwoorden op het ‘hoe’. Ervaringen met tien ziekenhuizen hebben ons geleerd dat er pro-activiteit en betrokkenheid van de Raad van Bestuur gevraagd wordt, terwijl de respons in de ziekenhuizen voor beide onderwerpen in aanvang reactief te noemen is. Veranderprikkels komen veelal van externe bronnen (H3).

 

Deel II ‘Vidi’

Dit deel bespreekt de voorwaarden die nodig zijn om een gedragen verandering in de ziekenhuisorganisatie te bewerkstellingen. Deze inzichten blijken nodig om de kennis van deel 1 succesvol toe te passen. Kwaliteitsborging wordt hierdoor opgevat als een vraagstuk van organisatieverandering (H4). Het is daarbij noodzaak om een ontwikkelproces in te gaan door inhoudsdeskundige mensen te faciliteren en het juiste podium te geven (H5). Dit vraagt een vorm van leiderschap die veranderingen teweegbrengt en resultaten consolideert (H6). Hiermee is de basis gelegd voor de gewenste proactieve ‘organisatiecultuur’.

 

Deel III ‘Vici’

Dit deel omvat de combinatie van de inzichten uit de eerste twee delen, leidend tot een geïntegreerde aanpak ZGT-QMT waarvan de bouwstenen worden aangereikt (H7). De verbinding tussen de bouwstenen leidt vervolgens tot een coherent samenspel van actieve regelkringen (H8), met altijd een breed samengestelde groep deskundigen als regelaars. Verandermanagement is de basis van een succesvol resultaat: er komt ‘leven’ in het systeem als gestuurd wordt op intrinsieke motivatie en afbouw van externe ondersteuning (H9).

 

Deel IV ‘Quod Erat Demonstrandum’

Hierin wordt de beschikbare metriek besproken ter objectivering en om de kwaliteitsverbetering door ZGT-QMT in het eigen ziekenhuis ZGT aan te tonen. In H10 komen de primaire / directe indicatoren (harde criteria) zoals status van onderhoud en VIM meldingen aan bod. H11 beschrijft de minder sterke metriek op financieel en personeel gebied met indicaties van resultaten zoals rendement, medewerkerstevredenheid en de relatie met andere kwaliteitsnormen, zoals van het Nederlands Instituut voor Accreditatie van Zorginstellingen (NIAZ), Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Externe toetsing door partijen als IGZ, NIAZ en Technische Überwachungs Verein (TÜV) onderbouwt het resultaat, zoals de certificatie van 24 risicovolle technologieën (H12).

 

Deel V ‘Quo vadis’

Dit laat zien dat ZGT-QMT overdraagbaar is, gebaseerd op ervaringen in twee andere ziekenhuizen (H13). De aanpak is tevens op te schalen tot een systematiek van integraal risicomanagement dat veel verder reikt dan louter medische technologie (H14). Deze aanpak is omarmd door twee ziekenhuizen maar nog niet afgerond. Tot besluit volgt een toekomstverwachting die laat zien dat naast ziekenhuizen ook beroepsgroepen en toezichthoudende instanties wellicht een zelfde verandertraject door zullen moeten maken om de beoogde verandering te bewerkstelligen (H15).

 

Verkrijgbaarheid proefschrift
Het boek is in eigen beheer uitgegeven onder ISBN nummer: 978-90-386-3710-5. Het is tegen kostprijs te bestellen door een mail te sturen naar m.lansbergen@zgt.nl. Meer informatie is ook te vinden via: www.zgt.nl/complexiteitdebaas

Toon alle referenties

Auteur