Het vakmanschap van de Medisch Technicus

De beginjaren

Het vak medisch technicus is ontstaan met de intrede van de medische technologie in de ziekenhuizen. In de beginjaren waren het pioniers die op verzoek van de artsen en  verpleegkundigen assistentie verleenden bij de bediening van de medische apparatuur. Ook moest de medisch technicus zelf achter de knoppen gaan zitten om de medische apparatuur te bedienen. Een klassiek voorbeeld is de ondersteuning van de cardiologen bij de implantatie en controle’s van pacemakers. De medisch technicus was namelijk de enige in het ziekenhuis die de lijvige Tektronix oscilloscoop met de vele knopjes kon bedienen en dat was nodig voor het instellen van een pacemaker. Naast de technische ondersteuning waren de medisch elektronici ook pioniers in het ontwerpen en bouwen van medische apparatuur, zoals de rollerpomp als voorloper van de volumetrische infuuspomp. De medisch technicus ontwikkelde ook zijn eigen test- en meetapparatuur zoals de ECG-simulators en lekstroomtesters omdat deze nog niet op de markt verkrijgbaar waren. Op verzoek van de artsen werden ook modificaties uitgevoerd om de functionaliteit van de desbetreffende medische apparaten te verbeteren. Naast de assistentie en het ontwikkelen van nieuwe apparatuur hield de medisch technicus zich hoofdzakelijk bezig met onderhoudswerkzaamheden aan de medische apparatuur.  In die tijd had de medisch technicus nog niet de  beschikking over een geautomatiseerd onderhoudsmanagementsysteem. De medisch technicus hield een papieren administratie op een handgeschreven onderhoudskaart bij die in een kaartenbak werd bewaard. De bewustwording om de uitgevoerde werkzaamheden  te borgen was al vroeg bij de medisch technicus aanwezig.

De kennis en vakmanschap van de medisch technicus werd in de praktijk opgedaan. De vooropleiding was over het algemeen de ouderwetse MTS-elektronica opleiding. Specifieke kennis van de medische apparatuur werd in de praktijk opgedaan. Hiernaast werden servicetrainingen gevolgd bij de fabrikanten, veelal in het buitenland omdat de Nederlandse leveranciers dit nog niet konden verzorgen. Naast de vakinhoudelijke kennis was de kennis op het gebied van de fysiologie en anatomie noodzakelijk om het vak uit te kunnen oefenen. Deze kennis werd ook in de praktijk opgedaan omdat opleidingen waar deze vakken behandeld werden nog niet bestonden.

Het vakmanschap

Het vakmanschap van de medisch technicus heeft in zijn directe omgeving nooit ter discussie gestaan. Zijn betrokkenheid, vakkennis en creativiteit zijn echter voor de buitenwereld onderbelicht gebleven. Het vak is typisch een coulissen beroep. De mensen achter de schermen zijn onmisbaar, alleen je ziet ze nooit. Gelukkig is een kentering zichtbaar, mede door het Convenant “Veilige toepassing van medische technologie in het ziekenhuis” waarin de verantwoordelijkheden en competenties van de medisch technicus expliciet worden benoemd.

De beroepsvereniging VZI
De VZI werd al snel na de intrede van de medisch technici in de ziekenhuizen opgericht door een aantal enthousiaste pioniers uit de beginjaren van het vakgebied. De vereniging bestaat dit jaar 35 jaar en heeft ruim 1000 leden, waaronder 150 gastleden uit het bedrijfsleven en het onderwijs. De VZI is opgericht om de leden met behulp van studiedagen en vakgerichte cursussen de mogelijkheden te kunnen bieden om hun vakkennis te bevorderen en hun onderlinge contacten te versterken.

Het bestuur van de VZI heeft ervoor gekozen om één van haar beleidsdoelstellingen te richten op de beroepserkenning en bescherming van het vak medisch technicus. De komende jaren zullen jaarlijks tientallen medisch technici van de eerste generatie vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd hun actieve loopbaan gaan beëindigen. Mede door de geringe belangstelling van studenten voor technische opleidingen, is de kans aanwezig dat er een tekort aan vakbekwame medisch technici zal ontstaan. Om te voorkomen dat onvoldoende opgeleide medisch technici een risico gaan vormen voor de patiëntveiligheid streeft de VZI er naar dat alleen erkende medisch technici zelfstandig hun werkzaamheden in de ziekenhuizen mogen uitvoeren.

Nu en later

De medische technologie heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Het betreft niet alleen de technologische vooruitgang in de medische apparatuur maar ook de kwaliteitsborging rondom de medische technologie en het toezicht op de veilige toepassing door de inspectie, zorgverzekeraars en patiëntenorganisaties. Welke consequenties hebben deze ontwikkelingen nu eigenlijk op het vakgebied van de medisch technicus?

De medisch technicus van nu en morgen zal een HBO werk- en denkniveau moeten hebben om zelfstandig de medische apparatuur te kunnen repareren en onderhouden en de gebruikers te kunnen assisteren bij de toepassingen ervan. Een schoolverlater met een HBO-E opleiding zal 2 à 3 jaar nodig hebben om een all-round medisch technicus te worden. Hiervoor zal zij of hij een theoretische opleiding in de medische technologie, opleiding in anatomie en fysiologie en servicegerichte trainingen bij de leveranciers moeten gaan volgen. Hiernaast is het noodzakelijk om de nodige “vlieguren” in de praktijk te maken. Naast de vakkennis moet de medisch technicus ook beschikken over uitstekende sociale- en communicatieve vaardigheden wat wellicht de belangrijkste competentie is waarover de medisch technicus moet beschikken. De medisch technicus moet het toepassingsgebied van de medische technologie kunnen begrijpen, moet hierover met de gebruiker kunnen communiceren en moet zijn vakmanschap aantoonbaar kunnen maken.

Ten slotte

De medisch technicus is altijd trots op zijn vak geweest en zal dat hopelijk ook altijd blijven, voor een technicus is het mijns inziens het mooiste beroep wat je kan uitoefenen, je werkt aan en met hoogwaardige innovatieve technologieën, je hebt contacten met interne- en externe partijen en je bent een onmisbare keten in de toepassing van de medische technologie in de patiëntenzorg.

In MT-Integraal zal vanaf de volgende editie telkens een basisprincipe op het gebied van medische technologie worden behandeld.
Hiermee wordt een belangrijke doelstelling van de VZI gerealiseerd namelijk het bevorderen van vakinhoudelijke kennis en het eventueel opfrissen van bestaande kennis.